Curso de Maya Yucateco Nivel Intermedios - Lección 6
OBJETIVOS
Conjugar los verbos en presente actual y presente habitual
Los alumnos formularán oraciones afirmativas, interrogativas, negativas, imperativas y admirativas.
Formularan oraciones demostrativas.
Traducirán al español y al maya el diálogo y los ejercicios.
Los alumnos aprenderán a usar los adverbios de lugar.
Conjugar los siguientes verbos en presente habitual y presente actual.
il
xíimbal
uk'
hanal
bèet
 p'o'
ichkíil
EJEMPLOS DE CONJUGACIÓN
PRESENTE HABITUAL
PRESENTE ACTUAL
Tene' kin wilik áak
Tene' tin wilik áak
Tene' kin xíimbal k'íiwik
Tene' tin xíimbaltik k'íiwik
Tene' kin wuk'ik ha'
Tene' tin wuk'ik ha'
Tene' kin hàantik áak
Tene' tin hàantik áak
Tene' kin bèetik hanal
Tene' tin bèetik hanal
Tene' kin p'o'ik in nòok'
Tene' tin po'ik in nòok'
Tene' kin wichkíil sáansamal
Tene' tin wichkíil ma' tu
páahtal in hóok'ol.
Diferentes ejemplos para formular oraciones interrogativas.
¿Tu'ux ka bin?
¿Tu'ux a tàal?
¿Ba'ax ka wilik?
¿Ba'ax ka bèetik?
¿Ba'axten ta hàantah le áako'?
¿Bix a bèel?
¿Bix a k'aàba'?
¿Bix u boònil a nòok'?
¿Táan wa a hanal?
¿Táan wa u meyah?
¿Yàan wa ha' ka konik?
¿Yaan wa ha' a konten?
¿Ts'o'ok wa u yu'ul a tàatah?
¿Ts'o'ok wa a meyah?
¿Ta manah wa a wàakax?
¿Ta hàantah wa le xchàayo'?
¿Binech wa tu nahil xòok ho'olheak?
Cuando la pregunta comienza con el verbo, inmediatamente se añade la partícula wa que indica interrogativa, luego todo el resto de la oración.