Hoy es: Domingo, 4 de Mayo de 2025
inicio

Curso de Maya Yucateco
Nivel Intermedios - Lección 7


XOOK

Tin kaahale' yaan hunt úul máak ku kiimsik wakax tu láakal u ts'ook u k'iinil p'is k'iin.

Yaan uláak' xane', sáansamal u kiimsik kaaxo'ob yéetel t'eelo'ob u kon ti' tu láakal máak te' tu chaan kaahalo'.
Tene' hach ki' in haantik u bak'el wakax.

In wiitsino'obe' ma' tu haantiko'ob u bak'el wakax letio'obe' uts tu t'aan u haantiko'ob u bak'el kaax, beyo'ob ooche'.

Le oocho' ku ch'úuktik tu'ux ku k'ay le kaaxo'obo', yóolal u bin u haant chéen p'el u yáak'abtal.

Le t'eelo'obo' hach ku k'aayo'ob yéetel áak'ab, bey le máako'ob ku bino'ob u k'aay u xyaakunaho'obo'.
In suku'une' ku máan bisah k'aay, leti'e' hats'uts' u k'aay le beetik ku bo'otal ka'a k'aaynak utia'al k'iin k'aaba'.


TÚUMBEN T'AANO'OB

aak' bejuco
aaktun cueva
ba'axten por que
bak' carne
beet hacer
bo'ot pagar
boon color, pintar, pintura
boonil   color
ch'a'ah   coger, posesionarse de algo
chak lu'um   tierra colorada
chéen kunel   imposible,
chik'iin   poniente
ch'úuk   espiar
chúumpahal   comenzar, comienzo
ha'alibe’   entonces
hach   muy
he'ebix   asi como
hool   entrada, agujero
chuuk   atrapar
chúuk   carbón
iik'   viento
k'a'ahal   recordar
k'aak'as ba'al   demonio
k'áankab   tierra colorada
k'áax   monte
k'aax   amarrar
k'aay   canto, cantar
k'íiwik   plaza, mercado
k'uh   Dios
k'uho'ob   dioses
ka'ah   cuando
ka'anal   alto
kaah   pueblo
kíim   morir
kimeen  muerto
kíimil   muerte
kiims   matar
kikilaankil   temblor, tembloroso
kon   vender
koonol   venta
kolóoche’   bajareque
lak'iin   oriente
lu'um   tierra
máak   persona
maan   pasar
míin beey   creo que si, tal vez
nohoch   grande
nohol   sur
ok'om óolal   triste, tristeza, dolor,
ok'ol   llorar, llanto,
okol   entrar
ooch   zorro
oohel   saber
oot'   piel
otoch   casa
páahtal   poder, puede
pak'lu'um   embarro
pixaan   espirítu, alma
pool   cabeza
sak   blanco
saak’   comezón, rasquera
síis   frío, helado
si'ih   olor penetrante como el chile
si'is   entumecer, entumido
su'uk   zacate
t'aan   habla, lenguaje, Vbo.
t'eel   gallo
ts'áah   dar
ts'ono'ot   cenote
tséem   criar
tseem   pecho, torax
tso'ots   cabello, bello
tumen ma'   por qué no
tsikbal   conversación, cuento.
u'uy   oir
úuch ka'ache'   antiguamente
úuchben   antiguo
úuchul   suceder
wíinklal, kukut   cuerpo
xamaan   norte
xiich'   tendones
xkaax   gallina
xo'okol   contar
yaakunah   amar
yóok'ol kaab   mundo
yóok'ol   encima, sobre

     ...Siguiente...






Regresar
  © Universidad Autónoma de Yucatán
Centro de Investigaciones Regionales "Dr. Hideyo Noguchi"
Unidad de Ciencias Sociales
Dirección General de Desarrollo Académico