Hoy es: Domingo, 4 de Mayo de 2025
inicio

Curso de Maya Yucateco
Nivel Intermedios - Lección 7




XOOK

MÁASEWAAL YEETEL BA'ALCHE'O'OB
(Primera parte)

 

YIK'AL MAYA THAN
Novelo Erosa Paulino No. 17 Año II Tomo, II 1941.

Hach úuchben le tsikbala', he'ebix úuchbenil máasewáale', míin bey úuchbenil xan lu'ume'. Sak u pool le nohoch máak htsikbat ten le tsikbal tu k'iiwikil hunp'éel chan kaah te' tu làak'in Yúukataano'. U yiche' bey ichil ok'om óolal yane'. Tu t'aane' táan u kikilaankil bey yaan wá ba'ax loobil ku yúuchul ti'e'.

Ti' le úuchben k'iino'obo, ¡hach úuchih! chéen kunel ka ho'op'ok u k'a'ahsik tumen ma' tu páahtal u k'a'ahsik haytéen hóok'ok uh, mixba'al ku páahtal kbeetik. Yaan k'iino'ob ma' táan u páahtal u xo'okol, leti' ka hchúumpah le kuxtal way yóok'ol kaaba'.

U k'uhil mayab, bey u ya'ala'al ti' u hach nohochil k'uho'obo'. Le ka'ah ts'o'ok u beetik máasewáal yéetel chak lu'ume, u bonil u yootele', bey u bonil u lu'umil le k'áankabo', u tso'otsele' yéetel bin su'uk tu beetah. Beeta'ab le wíiniko', ba'ale' mina'an u kuxtal. Ka túun tu ch'a'ah yuum k'uh u wíinklal le máako', ka tu bisah tu hool hunp'éel áaktun, tu'ux ku yu'uba'al u hóokol le síis iik'o', leti' le iik' ook tu wíinklal le wíiniko', ka hkuxlahih. Bey ts'a'abik u piixano'. Le beetike' le áaktuno'ob yaan te' k'áaxo' hach yaabilta'an tumen le máasewáalo', tumen yohel ti' yaan u piixani'.

Ku máan le k'iino'obo' le u k'aasilo'ob ba'al xano' ooko'ob ichil le áaktuno'obo' ba'ale' le utsil pixano' ma' hóok'sa'abi', mix bik'in bíin hóok'sa'ak.

Ha'alibe' le máasewáalo' ka tu beetah u yotoch bey he'ebix leti'e', u poole' leti' u hach ka'analil u wíinklal máak, yéetel xan le chak k'áankab ku pak'lu'umtik u yotocho', le che' ku p'áatal ichil le nah ts'o'ok u pak'lu'umta'alo' bey u baakel u wíinklale'. Yéetel su'uk tu beetah yóok'ol u nahil, bey he'ebix beeta'abik u pool xano'. Le aak'o'ob ikil u k'axik u yotocho', bey u xiich'el u wíinklale', u piixan kuxkintike' leti' u piixan le máasewáalo'.


DIÁLOGO


PEDRO: - ¿Máax kiimsik wakax ta kaahal Pablo?
PABLO: - Huntúul máak
PEDRO: - ¿Ba'axten ku kiimsik le wakaxo'?
PABLO: - Utia'al u koneh
PEDRO: - ¿Máax haantik u bak'el wakax?
PABLO: - Tuláakal máak
PEDRO: - ¿Ba'ax ku beetik le t'eelo'?
PABLO: - Tu k'aay
PEDRO: - ¿Kux máak ku k’aay wa?
PABLO: - Ku k'aay
PEDRO: - ¿Ba'ax haanteh le kaaxo'?
PABLO: - Huntúul ooch
PEDRO: - ¿Máax kiims le t'eelo'?
PABLO: - Tèen kiimseh
PEDRO: - ¿Ba'axten ta kiimsah le t'eelo'?
PABLO: - Utia'al in haanteh
PEDRO: - ¿Ba'axten ku kiimsa'al le wakaxo'?
PABLO: - Utia'al kombih u bak'el
PEDRO: - ¿Teche' Pablo ka haantik wa u bak'el wakax?
PABLO: - Kin haantik. ¿Kux teech?
PEDRO: - Kin haantik xan.

...Regresar... ...Siguiente...





Regresar
  © Universidad Autónoma de Yucatán
Centro de Investigaciones Regionales "Dr. Hideyo Noguchi"
Unidad de Ciencias Sociales
Dirección General de Desarrollo Académico