Hoy es: Viernes, 19 de Abril de 2024
inicio
Inicio A B C CH D E F G H I J K L LL M N Ñ O P Q R S T U V X Y Z

B

B f U ka’ap’éel ts’íibil ich káastlan t’aan.
BABA f: K’aabankil chi’, lúulankil.
BABEAR v: K’aabankil chi’, lúulankil.
BABOSA f, zool: Iisíil, (x)iisíil.
BABOSO, A m, Máak jach ku choj u lúul, ku ya’ala’al xan ti’ máak mina’an u na’at.
BACÍN m: U kúuchil tu’ux ku kutal ta’ máak.
BACINICA f: Ch’eneb iit.
BACHE m: Jool.
BAGAZO m: (-de henequén) Ta’kij.
BAGRE m: zool: Lu’, box kay.
BAILADOR, A m, f: (J)óok’ot, (x)óok’ot.
BAILAR v: Óok’ot.
BAILE m: Óok’ot.
BAJAR v: Éemel.
BAJAREQUE m: Kolóojche’, kolóoxche’.
BAJO, A adj: Kaabal.
BALA f: Yóol ts’oon.
BALANCEAR v: Úumbal.
BALDÍO, A adj: Xtokoy.
BALIDO m: U yawat taman.
BALOMPIÉ m: Báaxal kóocha’.
BAMBOLEAR v: Takchalak, chíikba.
BANANO, A m, f, bot: Ja’as.
BANDIDO m: (J)ookol.
BANQUILLO m: K’áanche’.
BAÑAR v: Ichkíil, isíim
BAÑO m: Ichkíil.
BAR m: Naj tu’ux ku ko’onol yéetel ku yu’uk’ul ba’ax ku káalkunsik máak.
BARAJAR v: Xa’ak, xa’ak’kun.
BARATO, A. adj: Ma’ ko’ojil.
BARBA f: Me’ex.
BARBACOA f: Píib.
BARBERO m: (J)k’oos.
BARBILLA f: No’och.
BARCO m: Cheem.
BARDA f: Koot.
BARRENAR v: Poot.
BARRER v: Míis.
BARRIGA f: Nak’.
BARRIGÓN, ONA, adj: P’uruxnak’
BARRIL m: P’úul.
BARRO m: K’at.
BÁSCULA f: P’iisib.
BASE f: Chuun, chuun pak’, iit
BASILISCO m: Tóolok
BASTANTE adv: Ya’ab.
BASTÓN m: Xóolte’.
BASURA f: Sojol.
BASURERO m: U nu’ukulil u ts’a’abal sojol wáa u kúuchil tu’ux ku pu’ulul.
BATALLA f: Ba’ate’il.
BATALLAR v: Ba’ate’el.
BATE m: Che’il jaats’
BATEA f: U nu’ukul tu’ux ku yúuchul p’o’
BATEAR v: Jaats’
BATIDA f: (cacería) P’uuj.
BATIR v: Book’
BAUTISMO m: Oka’, ok ja’.
BAUTIZAR v: Oka’, ok ja’.
BAUTIZO m: Oka’, ok ja’.
BAZAR m: Kúuchil u yúuchul koonol.
BAZO m: Yal peek’.
BEBÉ m: Chaanpal.
BEBER v: Uk’ul.
BEBIDA f: Uk’ul, uk’uj.
BECERRO m, zool: Bees.
BEJUCO m: Aak’.
BELLEZA f: Ki’ichpanil, jats’utsil
BELLO, A adj: Jats’uts, ki’ichpan, ki’ichkelem.
BENDECIR v: Tsíits ja’.
BENÉVOLO, A adj: Uuts, uts máak.
BERMEJO, A adj: K’aan chak.
BESAR v: Ts’u’uts’.
BESO m: Ts’u’uts.
BESTIA f: Ba’alche.
BIBLIOTECA f: Kúuchil tu’ux ku ts’a’abal ya’akach xokbil ju’uno’ob.
BÍCEPS m: Muuk’ k’ab, muuk’il k’ab, miis k’ab.
BICICLETA f: T’íinchak’ jáanchak’ balak’ ook.
BICHO m: Ik’el.
BIEN adv: Ma’alob, uts.
BIENESTAR m: Ma’alob kuxtal.
BIFURCACIÓN f: Xa’ay.
BIGOTE m: Me’ex.
BIKINI m: Kul eex.
BILINGÜE adj. Ka’ap’éel t’aan
BILIS f: K’aaj, k’an chik’in.
BILLETE m: Ju’unil taak’in.
BIOGRAFÍA f: U ts’íibil u kuxtalil juntúul máak.
BISTEC m: Tsajbi bak’.
BIZCO, A adj: Ts’eeb.
BLANCO, A adj: Sak.
BLANCURA f: Sakil.
BLANDO, A adj: O’olkij, bi’bi’ki.
BLANQUEAR v: Sakkun,
BLANQUILLO m: Je’, e’el.
BLASFEMAR v: Pooch’il.
BLASFEMIA f: Pooch’, pooch’il
BLOQUEAR v: K’al bej, wa’akuns
BOA f, zool: Och kaan.
BOBO, A adj: Jajap chi’, meejen keep.
BOCA f: Chi’
BOCADO m: Níich.
BOCANADA f: P’u’uk.
BOCHORNO m: Ooxol, choko iik’
BODA f: Ts’o’okol beel
BODEGA f: U kúuchil wáa u najil tu’ux ku ta’aka’al ba’alo’ob.
BOFE m: Soorot’, sot’ot’.
BOFETADA f: Xiik laj.
BOLA f: Wóolis.
BOLSAf: Chíim, pawo’, sáabukan
BOLLO m: Wool, wóolis.
BOMBERO m: (j) Tup k’áak’.
BONANZA f: Kukupkil.
BONDAD f: Utsil.
BONETE m: bot: K’úumche’, k’úunche’.
BONITO, A adj: Jats’uts, (m) ki’ichkelem, ki’ichkelen, (f)ki’ichpam, n.
BOQUETE m: Jool.
BORDADO m: Chuuy.
BORDADOR, A m, f: (J)chuuy, (x)chuuy.
BORDAR v: Chuuy.
BORDE Borde m: Chi’ u xuul waa ba’ax.
BORBOTAR v: Popok’ look, pok’os look, lookankil.
BOREAL adj: Xaman, ti’ xaman.
BORRACHERA f: Káaltal.
BORRACHO, A m, f: Kala’an
BORRAR v: Tuup.
BORRASCA f: Cháak jach k’a’am yéetel u yiik’el.
BORREGO, A m, f, zool: Taman.
BOSQUE m: k’áax, nukuch k’áax, ka’anal k’áax.
BOSTEZAR v: Jaayab.
BOTAR v: Puul, ch’iin, píik ch’iin
BOTICA f: U najil wáa u kúuchil tu’ux ku meenta’al yéetel ku ko’onol ts’aako’ob.
BOTICARIO, A m, f: (J)Meen ts’aak, (j)kon ts’aak.
BOTIJA f: P’úl nu’ut’ yéetel wóolis.
BOTIQUÍN m: U nu’ukul u bisa’al wáa u li’isa’al ts’aak.
BOTÓN m: (-de flor) úuturis, úuntulis.
BOVÉDA f: Pak’ tu’ux ku mu’uku kimen.
BOXEADOR m, (J)loox.
BOXEAR v: Loox, loxbáaj.
BOXEO m: Loox.
BOZAL m: Jool ni’
BRAGUETA f: Jool tu táan u nook’ xiib wáa xch’uup.
BRAMA f: U k’iini táan u báaxlaantkuba ba’alche’o’ob.
BRAMAR v: Awat, áakam.
BRANQUIA f: Bu’ul, úul.
BRASA f: Chúuk, náaxche’.
BRAVO, A adj: Ts’íik.
BRAZA f: Sáap.
BRAZO m: K’ab.
BRECHA f: T’úut’ul bej.
BREVE adj: Kóom, ma’ xaani’.
BRIBÓN, ONA adj: K’aas, loob.
BRILLANTE adj: Léembal, léets’bal
BRILLAR v: Joop, léembal, léets’bal.
BRILLO m: Léembal, léets’bal.
BRINCAR v: Síit’, puul, p’iit.
BRINCO m: Síit’, puul, p’iit.
BRINDAR v: Uk’ul tu yóo’laj uláak’ máak.
BRISA f: Yik’al k’áak’náab.
BROCADO m: Chuuyil nook’ yéetel k’an taak’in.
BROCAL m: Chi’, chi’ ch’e’en.
BROCHA f: Chan míis ku meyajtia’al u bo’onol pak’
BROMEAR v: Báaxal, p’a’as.
BRONQUIO m: Soorot’, sot’ot’.
BROTAR v: Tóop’, xíitil, jóok’ol, tóop’ol.
BROTE m: K’u’uk.
BRUJO, A f, m: (J) Wáay, wáay.
BRUÑIR v: Yúul.
BRUTO, A adj: Ba’alche’, tsíimin
BUCHE m: Tsuuk, chíim.
BUDIN m: Ch’ujuk meenta’an yéetel u xéexet’al ch’ujuk waaj.
BUEN, O, A, adj: Uts, ma’alob;ki’.
BUHO m, zool: Tunkuruchu, kulte’.
BULLA f: Juum, ya’ab t’aan.
BULLICIO m: Juum, t’aan.
BULLIR v: Look, óomankil.
BURBUJA f: Óom.
BURDEL m: U najil tu’ux ku yúuchul ts’iis.
BURDO, A adj: Poopox, tóotol.
BURGUÉS, ESA m, f: Ayik’al máak.
BURLA f: P’a’as.
BURLAR v: P’a’as.
BUSCAR v: Kaxan.
BUZO m: Mak ku meyaj tu taamil ja’ wáa ich k’aa’náab.





Regresar
  © Universidad Autónoma de Yucatán
Centro de Investigaciones Regionales "Dr. Hideyo Noguchi"
Unidad de Ciencias Sociales
Dirección General de Desarrollo Académico