Hoy es: Viernes, 29 de Marzo de 2024
inicio
Inicio A B C CH D E F G H I J K L LL M N Ñ O P Q R S T U V X Y Z

R

R f: Le ts’íib je’ela’ je’ bix u juum ich káastlan t’aane’ bey xan ich maaya t’aan, chéen ba’ale’ ma’ jach yani’.
RABADILLA f: Bobox.
RABIA f: Ko’, ko’il.
RABO m: Nej.
RACIMO m: Ch’úuy, p’óoch.
RACIÓN f: O’och.
RADICAR v: Kajtal, kuxtal.
RAER v: Jo’och, joro’ox.
RAÍZ f: Moots.
RAJA f: Xéet’, xóot’, búuj, ts’íit.
RAJAR v: Buuj, teej, jaat, xiik.
RAMA f: K’ab, k’ab che’, jéek’, xay che’; xa’ay che’.
RAMERA f: (x)Káakbach, (x)chek’a’an peel, (x)choko iit.
RAMO m: Jéek’.
RAMÓN m, bot: Oox.
RANA f, zool: Muuch.
RAPAR v: Ts’iik, k’oos, k’oliskun, noroch k’oos, norot’ k’oos.
RÁPIDO, A adj: Séeb, séeb, séeba’an, chich jach chich.
RAPTAR v: Ookol, biis.
RAQUÍTICO, A adj: P’eex, ts’uuts’.
RARO, A adj: Jela’an.
RASCAR v: Joot’, la’ach, leep’.
RASGAR v: La’ach, le’ep’.
RASGUÑAR v: La’ach, jo’ot, xe’ep’.
RASPAR v: Jo’och, ja’ach.
RASURAR v: Ts’iik.
RATA f, zool: Ch’o’.
RATO m: Súutuk.
RATÓN m, zool: Ch’o’.
RAUDO, A adj: Séeb.
RAYA f: (-hecha con alguna punta) jaat’.
RAYAR v: Jaat’, jara’at’
RAYO m: Jaats’ cháak, (-de sol) Juul k’iin.
RAZA f: Ch’i’ibal.
RAZÓN f: Na’at, tuukul.
RAZONAR v: Tuukul, na’at.
REALIZAR v: Beet, meent.
REBAJAR v: Chichankun, mejenkun, éens.
REBANAR v: K’uup, jáat k’uup.
REBELIÓN f: Líik’il, líik’ ba’ate’el.
REBOSAR v: Tuul.
REBOZO m: Bóoch’
REBUSCA f: Meents’ul, kaxan.
REBUSCAR v: Meents’ul, kaxan.
RECADO m: Túux t’aan, túuxbil t’aan (especias) xa’ak’.
RECAUDAR v: Mool, mool taak’in.
RECELAR v: Sajaktal, péek óol, k’ux óol.
RECELO m: Péek óol, k’ux óol.
RECIBIR v: K’aam, ch’a’.
RECIO, A adj: K’a’am.
RECLUIR v: K’aal
RECOGER v: Mool, jáaymol.
RECOMPENSAR v: Bo’ol.
RECONOCER v: K’ajóol.
RECORDAR v: K’a’ajal, k’a’ajs.
RECOSTAR v: Naak, nakkun.
RECTIFICAR v: Utskin.
RECTO, A adj: Taats’, toj.
RECULAR v: Kukul iit.
RECUPERAR v: Ch’a’ óol, utstal, ch’a’ muuk’.
RECHAZAR v: Ma’ óota’aj, ma’ u k’a’amaj ba’al.
RED f: K’áan.
REDACTAR v: Ts’íib.
REDIMIR v: Loj.
REDONDO, A adj: Wóolis, wolis.
REDUCIR v: Chichantal, chichankun, mejenkun.
REFLEXIONAR v: Tuukul.
REFRIGERADOR m: Un’ukul ku síiskuntik ba’alo’ob.
REGALAR v: Síij
REGALO m: Síij, máatan.
REGAÑAR v: K’eey, k’eeyal.
REGAÑO m: K’eey, k’eeyaj
REGAR v: Jóoyab, jóoya’.
REGISTRAR v: Ts’íib
REGLA f: P’isib.
REGRESAR v: Suut, taal.
REÍR v: Che’ej.
REJA f: Jool bej.
RELACIÓN f: (-sexual) Ts’iis, naach’.
RELÁMPAGO m: Lejem cháak.
RELATAR v: Tsikbal, tsool, a’al.
RELINCHAR v: Awat tsíimin.
REMAR v: Báab yéetel che’.
REMEDIAR v: Utskin.
REMENDAR v: Pak’a kook, utskin.
REMITIR v: Túux, túuchi’.
REMO m: Che’ yéetel ku yáantkuba máak utia’al u bin ich ja’ yéetel u cheem.
REMOJAR v: Ts’aam, suul.
REMOLINO m: Moson.
REMOZAR v: Utskin, túumbenkun.
REMUNERACIÓN f: Bo’ol.
RENACUAJO m, zool: Mejen muuch, chan muuch.
RENCOR m: K’uux, ch’a’ k’uux.
RENEGAR v: Pooch’, pooch’il, k’ex óol.
RENTAR v: Majan.
RENUEVO m: K’u’uk’, top’ che’, óol.
RENUNCIAR v: P’aat.
REÑIR v: Ba’ate’el.
REPARAR v: Utskin.
REPARTIR v: T’oox.
REPETIR v: U ka’ meenta’al wáa ba’ax.
REPOSAR v: Je’elel, wa’atal, ch’a’ iik’.
REPOSO m: Je’elel, wa’atal, ch’a’ iik.
REPRODUCIR v: Ka’ meent.
REPTAR v: Jiil, jiilankal,
REPTIL adj: Tuláakal ba’alche’o’ob jilankil u máano’ob.
REPUGNANTE adj: Che’ k’aas, táaj k’aas.
RES f: Wakax.
RESBALAR v: Jaak, jaak, jakchajal, jalk’ajal, kipchajal, pitk’ajal.
RESCATAR v: K’eex, loj.
RESCATE m: K’eex.
RESEMBRAR v: Xaab, taab, julbe’en.
RESFRIADO, A adj: Síis óol, oka’an síis.
RESINA f: Iits.
RESISTIR v: Ts’áaba chichi, ma’ tu p’atkuba.
RESOLLAR v: Jajak iik’.
RESPETAR v: Chíin jo’ol, tsiik.
RESPETO m: Chíin jo’ol, tsiik.
RESPIRACIÓN f: Ch’a’ iik’.
RESPIRAR v: Ch’a’iik’
RESPLANDECER v: Léembal, juul.
RESPLANDOR m: (de fuego) Léets’.
RESPONDER v: Núuk.
RESPONSABILIDAD f: Kuuch.
RESPUESTA f: Núuk.
RESTAR v: Tseel, luk’s.
RESTAURANTE m: Naj tu’ux ku ko’onol janal.
RESTO m: Yala’, xiix.
RESUCITAR v: Ka’ kuxtal, ka’síijil.
RESUELLO m: Ch’a’ iik’.
RETAR v: Kax ba’ate’el, kaxan ba’ate’el.
RETAZO m: Xéet’, xóot’, yala’
RETENER v: Ta’ak, k’aal.
RETENTAR v: Léekel.
RETIRAR v: Luk’s, luk’ul.
RETOBADO, A adj: K’o’ox.
RETOÑAR v: K’u’uk’ankil.
RETOÑO m: K’u’uk’, top’ che’.
RETORNAR v: Suut.
RETORNO m: Suut.
RETORTIJÓN m: Ch’oot; (-de tripas) ch’ot nak’.
RETOZAR v: Síit’, pa’ muuk’, pompom síit’.
RETRATO m: Yoochel je’ ba’axake’.
RETROCEDER v: Kukul iit.
RETUMBAR v: Juum, áamba, líil.
REUNIÓN f: Much’tal, much’kinaj, mulkinaj.
REUNIR v: Much’kin, mulkin.
REVELAR v: E’es.
REVERDECER v: Ya’axtal, áak’tal.
REVÉS m: Paach, kúul pach.
REVISAR v: Il wáa ma’alob.
REVIVIR v: Ka’ kuxtal, ka’ kuxkin.
REVOLCAR v: Babal, jawlankil.
REVOLOTEAR v: Popokxiik’, papalaankil.
REVOLTILLO m: Xe’ek’.
REVOLTURA f: Xa’ak, xe’ek’.
REVOLVER v: Xa’ak, péeks, chíikt..
REZAR v: Payal chi’.
RIBERA f: Chi’, jáal.
RICO, A adj: Ayik’al; (de sabor) ki’.
RIDÍCULO, A adj: Su’utsil, subtalil.
RIEGO m: Jóoyab.
RIEL m: U beel wakax k’áak’.
RIENDA f: Jok’ ni’.
RIFLE m: Ts’oon.
RINCÓN m: Tséel, tu’uk’.
RISA f: Che’ej.
RIZAR v: Mulixkun, mulixkin.
RIZO, A adj: U mulixil u pool máak.
ROBAR v: Ookol.
ROBLE m, bot: Béek.
ROBO m: Ookol.
ROCA f: Nojoch tuunich.
ROCIAR v: Líil, tsiits, wits’ ja’,
ROCÍO m: P’ija’, jats’al ja’.
RODAJA f: Pe’et, me’et.
RODAR v: Bajak’, balk’ajal.
RODILLA f: Piix
ROER v: Nées, néet’, p’éep’.
ROGAR v: Yaayan k’áat.
ROJO, A adj: Chak.
ROMPER v: Jaat, xeet’, xiik, pa’, kaach, t’aak.
RON m: Cho’ol, chool.
RONCAR v: Nóok’
RONCO, A adj: Ma’as kaal, so’oj kaal.
RONCHA f: Siip’.
RONDAR v: Máan.
ROPA f: Nook’, búuk.
ROPERO m: U kúuchil tu’ux ku ts’a’abal nook’.
ROSA f, bot: Nikte’.
ROSCA f: Koots’.
ROSTRO m: Ich.
ROTO, A adj: Jaatal, pa’al, xeet’el.
RÓTULA f: Pool píix.
ROZA f: Kool, páak.
ROZAR v: Kool, páak.
RUBIO, A adj: Ch’eel.
RÚBRICA f: Joron ts’íib.
RUDO, A adj: Máak chich u meentik wáa ba’ax.
RUEDO m: U kúuchil u pa’ayal wakax.
RUIDO m: Juum.
RUIN adj: K’aas, k’aak’as máak.
RUINA f: Lab pak’, (x)la’ pak’
RUISEÑOR m: zool: k’ook’, (x) k’ook’.
RUMIAR v: Jaach’, ka’ jaach’
RUMOR m: Juum u tsikbalil wáa ba’ax.
RÚSTICO, A adj: To’otol.
RUTA f: Bej, beel, bejil.





Regresar
  © Universidad Autónoma de Yucatán
Centro de Investigaciones Regionales "Dr. Hideyo Noguchi"
Unidad de Ciencias Sociales
Dirección General de Desarrollo Académico